مهندسی ارزش

تعریف ارزش:

برای درک مفهوم مهندسی ارزش اول باید با تعاریف ارائه شده در دنیای مدیریت برای ارزش آشنا بشویم.

اگر از نگاه فلسفی به موضوع نگاه کنیم شاید بتوان گفت اولین بار ارسطو در 2000 سال پیش هفت طبقه ارزش را مطرح كرد: اقتصادي، اخلاقي، زيبايي، اجتماعي، سياسي، مذهبي و قضايي. و ادعا کرد که یک جامعه برای توسعه پایدار باید در همه این هفت طبقه رشد کند. یعنی همان توسعه پایدار همگون امروزی.

اما در این‌جا بحث بر روی مفهوم اقتصادی و مدیریت آن است.

ارزش یعنی: كمترين هزينه اي كه توسط آن يك عملكرد را (به هر وسيله اي) مي‌توان به صورت موثر، قابل اطمينان و خوب انجام داد .و يا

ارزش: كمترين هزينه براي اينكه عملكردها و يا خدمات لازم را در زمان و مكان مطلوب و با كيفيت و قابليت اطمينان مناسب انجام داد. و يا می‌توانیم تعاريف زير را كه بصورت فرمولی ارائه شده‌اند را برای مفهوم ارزش در نظر گرفت:

به طور كلي تفاوت بين بهاء، يعني مقبوليتي كه محصول از ديد مشتري دارد و قيمت يعني مبلغي كه مشتري بابت محصول مي‌پردازد، معيار ارزش براي مشتري است.

ارزش را با دو عامل و شاخص عمده عملكرد و هزينه تعيين مي‌كنند:

چنانكه آقاي  Larrence D. Miles معتقد است«يك محصول و يا خدمت زماني داراي ارزش خوب است كه آن محصول و يا خدمت داراي عملكرد و هزينه مناسب باشد.»

مهندسی ارزش:

قبل از این‌که تعاریف علمی مهندسی ارزش را بخوانیم یک تعریف ساده  از مهندسی ارزش ارائه می‌شود تا یک دید کلی از اینکه مهندسی ارزش چیست بدست بیاید:

در کل در مهندسی ارزش به کارکرد یک پروژه یا محصول نگاه می‌کنیم و موارد غیرضروری را حذف می‌کنیم. مثلا یک چهارپایه در یک کارگاه، کاربردش فقط برای نشستن است و بقیه معیارها مثلا زیبایی براش مهم نیست بنابراین ممکن است مهندسی ارزش بگوید که می‌شود یک پایه را کم کرد و هزینه را کاهش داد. بهمین دلیل گفته می‌شود مهندسی ارزش کارکردگراست. همچنین مشخص است که در فاز طراحی یا مهندسی بیشترین کاربرد را دارد و هرچه به انتهای پروژه می‌رسیم استفاده از آن سخت‌تر می‌شود. همین‌جا هم یکی از تفاوت‌های اصلی این تکنیک کاهش هزینه را با 6Sigma می‌توانیم بیان کنیم که مهندسی ارزش بیشتر در پروژه‌ها کاربرد دارد و 6Sigma  در سیستم‌های تولیدی و خدماتی. البته فقط می‌شود گفت "بیشتر" چون هر دو را می‌شود در همه جا استفاده کرد.

تعاریف علمی مهندسی ارزش:

تعریف1- مهندسي ارزش، تلاش سازمان يافته اي است كه با هدف بررسي و تحليل فعاليت هاي طرح در مراحل طراحي، اجرا، بهره برداري و نگهداري انجام مي‌شود. اين بررسي با استفاده از تجارب، ابتكارها و خلاقيت متخصصان  در جهت تحليل كاركرد سيستم ها، عوامل، تجهيزات، تأسيسات و فرايندها به منظور دستيابي به كاركردهاي پيش بيني شده، با كمترين هزينه و با حفظ يا ارتقاي كيفيت صورت مي گيرد.

هدف مهندسي ارزش برگشت بيشترين ارزش براي پول (هزينه) صرف شده مي‌باشد.

تعریف2- مهندسي ارزش با استفاده از بهبود عملكرد، ارزش اجزاء، محصولات، طرح‌ها و يا پروژه ها را بالا مي برد.

تعریف3- مهندسي ارزش از ايده هاي خلاق سود مي جويد، اين روش ما را قادر مي سازد چگونه محصولي با هزينه كم بسازيم بدون اينكه خصوصيات اصلي و عمده آن را فدا كنيم.

تعریف4- به طور خلاصه مهندسي ارزش را بازنگري خلاق و سازمان يافته ارزش ها (value) و هزينه‌ها (cost) به منظور بيشينه كردن شاخص ارزش (value/cost) تعريف كرده‌اند.

تاریخچه:

منشأ مهندسي ارزش، مثل خیلی از علوم مدیریت به جنگ جهاني دوم باز مي‌گردد(چون در جنگ بالاترین سطوح نیازها مطرح می‌شود و معمولا برای برطرف کردن نیاز و حل مساله بشر به فکر افتاده و راهکار پیدا می‌کند که بعد از آن تبدیل می‌شود ب علم).

آقاي Henry Erlicher  معاون مديرعامل وقت شركت جنرال الكتريك (دهه پنجاه ميلادي) در آمريكا مشاهده كرد كه برخورد سازمان يافته مي‌تواند پديده بهبود را قوت ببخشد و در نتيجه از موارد سعي و خطا جلوگيري کرد. در آن زمان وی آقاي لارنس میلز يك مدير خريد كه تحصيلاتش در مهندسي توليد و آموزش بود را براي رهبري اين مطالعه منصوب کرد. نتيجه اين شد كه روش و تكنيك مهندسي ارزش به وجود آمد. بقیه اتفاقات بصورت خلاصه در زیر لیست شده است:

سال (1947) به طور رسمي برنامه تحليل ارزش در شركت جنرال موتور آمريكا به وجود آمد.

سال (1959) جامعه مهندسين ارزش امريكا (SAVE)( Society of American Value Engineering) در واشنگتن تأسيس شد.

سال (1962) وزارت دفاع آمريكا به كارگيري مهندسي ارزش را در قراردادهاي بيش از صد هزار دلار اجباري كرد.

سال (1992) فدراسيون جهاني مهندسي ارزش تشكيل شد.

امروزه استفاده از مهندسي ارزش براي قراردادهاي وزارت دفاع آمريكا اجباري است  بطوریکه تنها در سال 1986 بالغ بر 5/2 بيليون دلار صرفه جويي شد. جالب اين جاست كه هزينه بكارگيري مهندسي ارزش تنها 100 ميليون دلار بود.

یک قاعده سرانگشتي در این زمینه هست که می‌گوید: با استفاده از مهندسي ارزش به صرفه جويي 2 تا 5 درصد فروش كل می‌توانیم برسيم. برگشت هاي 1 به 20 به صورت عادي اتفاق مي افتد. برگشت هاي بالاتر هم امكان دارد. حداقل به طور متوسط مي‌توان به برگشت 1 به 10  نائل آمد.

در ایران تدوين دستورالعمل ارجاع كار و انعقاد قرارداد با واحدهاي خدمات مهندسي ارزش توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور در سال 1379 دورنماي روشن و اميدواركننده‌اي را براي توسعه فرهنگ بكارگيري مهندسي ارزش و تدوين الزامات قانوني و رفع موانع در اين زمينه ترسيم کرده است.

فرایند مهندسی ارزش:

برنامه كاري مهندسي ارزش از هفت فاز زير تشكيل شده است:

1. فاز عمومی
2. فاز اطلاعات
3. فاز عملکرد
4. فاز خلاقیت
5. فاز ارزیابی
6. فاز بررسی و توسعه
7. فاز اجرا

برای اطلاعات دقیق‌تر پیدا کردن از چگونگی اجرا و جزئیات تکنیکها به مقالات مربوطه مراجعه کنید.